Interview Taco Mets, Technical Director bij Van Meeuwen

Taco Mets is al 30 jaar werkzaam voor Van Meeuwen en nog steeds dag in dag uit met passie bezig met het vak. Altijd kijkend vanuit een technische invalshoek, gericht op het verbeteren van prestaties.

Biologisch afbreekbare smeermiddelen

Waar denk je als eerste aan als de woorden ‘smeermiddelen’ en ‘biologisch afbreekbaar’ in één zin worden genoemd? En waarom dan?

Misverstanden, veel misverstanden. In eerste instantie met betrekking tot de term biologisch afbreekbaar. Deze doet vermoeden dat deze producten ongestraft in het milieu kunnen achterblijven, maar niets is minder waar.

Voor toepassingen waarbij de kans bestaat dat de smeermiddelen in het milieu terecht komen, bestaat de mogelijkheid om biologisch afbreekbare smeermiddelen in te zetten. Schade aan het milieu wordt door gebruik van biologisch afbreekbare producten niet voorkomen, maar wel aanzienlijk beperkt. Voor afvoer na gebruik geldt dat deze op dezelfde manier moet plaatsvinden als van andere smeermiddelen. Hiervoor dient gebruik te worden gemaakt van gespecialiseerde bedrijven met een inzamelvergunning voor afgewerkte olie, klein gevaarlijk afval en/of scheepsafval. De lijst van vergunninghouders is openbaar en te raadplegen op de website van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Maar denk ook aan misverstanden met betrekking tot de prestaties van dit soort producten. De ontwikkelingen gaan hard. En wat ooit een risico was, kunnen we nu met echte kwaliteit en vertrouwen aanpakken. Het draait namelijk om de ‘reliability’. Niemand wilt concessies doen op de betrouwbaarheid van de assets.

Wat voor een toepassingen komen in aanmerking voor bio-afbreekbare smeermiddelen?

Er zijn veel toepassingen te bedenken waarbij de kans bestaat dat smeermiddelen door lekkage of slangbreuk uit het betreffende systeem treden en de omgeving vervuilen. Denk hierbij aan verschillende toepassingen op schepen zoals pompen, tandwielkasten van winches, staalkabels, hydraulische dekkranen, lieren, schroefaskokers en boegschroeven. Maar ook op het land geldt hetzelfde voor kettingzagen, mobiele hydraulische systemen van landbouwwerktuigen, sluizen, bruggen en wind- of waterturbines. En denk ook aan tandwielkasten voor roerwerken van beluchters in rioolwaterzuiveringen.

Evenals conventionele smeermiddelen hebben ook de biologisch afbreekbare smeermiddelen het doel om wrijving tussen bewegende oppervlakken te verminderen en slijtage te voorkomen. Daarnaast beschermen ze het onderliggende materiaal tegen corrosie, hebben koelende eigenschappen en worden ook gebruikt om vuildeeltjes af te voeren. Net zoals de conventionele smeermiddelen bestaan biologisch afbreekbare smeermiddelen uit een basisolie aangevuld met additieven, die onder meer beschermen tegen veroudering, en het smeermiddel beter bestand maken tegen bijvoorbeeld hoge temperaturen (oxidatiestabiliteit).

Welke verschillen zijn er te classificeren onder de noemer biologisch afbreekbaar?

Met biologisch afbreekbare smeermiddelen worden producten bedoeld die zodanig zijn geformuleerd dat ze in een waterig milieu onder invloed van micro-organismen worden afgebroken tot verbindingen als water, koolzuur en voor het milieu onschadelijke anorganische verbindingen. Daardoor wordt de schade die het smeermiddel in het milieu aan kan richten beperkt. Vaak hebben biologisch afbreekbare smeermiddelen ook een geringere ecotoxiciteit, waardoor in een aquatisch milieu minder schade wordt aangericht voor levende organismen (vissen, watervlooien, algen etc.).

Biologisch afbreekbare smeermiddelen kunnen zowel uit plantaardige grondstoffen, dierlijke grondstoffen of uit aardolie worden vervaardigd. Als basisvloeistoffen komen laagvisceuze poly-alfa-olefinen, esters en poly-alkeenglycolen alsmede grondstoffen van plantaardige en dierlijke oorsprong in aanmerking. Er kunnen dus biologisch afbreekbare smeermiddelen worden vervaardigd met uit aardolie verkregen synthetische esters, polyalkeen-glycolen en poly-alfa-olefinen.

Snel biologisch afbreekbare vloeistoffen zijn volgens DIN ISO 15380 (opvolger van de VDMA 24568-norm) als volgt ingedeeld:

• HETG; Triglyceride (plantaardige oliën): Worden nauwelijks nog toegepast
• HEES; Synthetische Esters, de grootste groep: Onverzadigd, gedeeltelijk verzadigd en verzadigd
• HEPG; Polyalkyleen-glycolen: Wateroplosbaar
• HEPR; Polyalfaolefinen, en gerelateerde koolwaterstoffen: Vloeistoffen op basis van koolwaterstofverbindingen

Bij de overschakeling van conventionele producten op bio-smeermiddelen dient een aantal voorzorgsmaatregelen te worden genomen. Vóór het overschakelen dient gecontroleerd te worden of het nieuw toe te passen product compatibel is met in het systeem aanwezige pakkingen, afdichtingen, machinelakken, coatings en eventueel andere gevoelige materialen. Wanneer dat niet het geval is, moeten er aanpassingen worden gedaan om in een later stadium problemen te voorkomen. Ook componenten die wel compatibel zijn en in een zodanige staat verkeren dat lekkage niet kan worden uitgesloten, moeten vóór de overschakeling worden vervangen. Betrek een specialist om risico’s uit te sluiten.

Het uiteindelijke doel van de overschakeling is dat het systeem zo volledig mogelijk wordt gevuld met het nieuwe milieuvriendelijkere smeermiddel en dat er een zo klein mogelijk volume van het oorspronkelijke product achterblijft. Soms is een ingewikkelde spoelprocedure noodzakelijk. Voor hydraulische systemen bestaan richtlijnen met het toegestane restvolume van de oorspronkelijke vloeistof, afhankelijk van het type vloeistof waarnaar wordt overgeschakeld en het voorheen gebruikte product. Bij verliessmeersystemen (chassis-smering, kettingsmering) is de overschakeling eenvoudiger. Het nieuwe product kan eenvoudig worden toegepast als vervanger van het voorheen gebruikte product.

Waarom wordt er relatief weinig gebruik gemaakt van dit soort producten?

Van oudsher stimuleert de overheid het gebruik van biologisch afbreekbare smeermiddelen in toepassingen waar dat zinvol is. In de praktijk blijkt dat niet of nauwelijks te werken, omdat verplichting vaag is ten aanzien van het gebruik en de criteria voor classificatie van biologisch afbreekbare smeermiddelen wat onduidelijk is. Het resultaat daarvan is dat er nog veel conventionele producten worden gebruikt met verhoogd risico op schade aan het milieu.

Hoe zie jij de toekomst?

De ‘groene smeermiddelen’ dragen absoluut bij tot een schoner en veiliger milieu, maar dienen met zorgvuldigheid te worden geselecteerd. De grote belemmering voor bredere inzet was altijd de eindgebruiker, die vaak minder geïnteresseerd was omdat aanschaf hogere kosten met zich meebracht en prestaties onzeker waren. Je ziet wel dat dit verandert en een groot deel van de markt veel bewuster bezig is met het gebruik van smeermiddelen. Deze verandering vindt ook plaats omdat de levensduur en prestaties van de nieuwe generatie biologisch afbreekbare synthetische smeermiddelen op PAO-basis flink is verbeterd. Technisch bieden deze producten namelijk grote voordelen ten opzichte van meer bekende types biologisch afbreekbare smeermiddelen. Qua performance overtreffen deze zelfs conventionele smeermiddelen.

Als mensen vragen hebben, mogen ze dan contact opnemen?

Natuurlijk! Bel +31(0)6 22 52 89 52 of stuur een mail naar t.mets@vanmeeuwen.com.